Nederlands is een moeilijke taal. Ook ik twijfel soms over de juiste spelling van woorden of over zinnen die al dan niet grammaticaal correct zijn. Eén van de moeilijkheden is of je woorden aan elkaar moet schrijven of los.
Over deze samenstellingen wordt nogal verschillend gedacht, zeker op websites. Met dit artikel geef ik je enkele handvatten en voorbeelden, zodat je nooit meer rode wijnglazen schrijft als je rodewijnglazen bedoelt.
Samenstellingen en de Nederlandse taal
Eén van de interessante onderdelen van de Nederlandse taal is dat je vrijwel oneindig veel woorden kunt maken door bestaande woorden samen te voegen tot nieuwe woorden. Zo krijg je een compleet nieuw woord met een nieuwe betekenis. Neem bijvoorbeeld het woord wijn en het woord glas. Beide woorden kun je prima los van elkaar gebruiken. Je kunt ze echter ook samenvoegen tot het woord wijnglas. Dit is een specifiek soort glas, namelijk eentje die bedoeld is om wijn in te schenken.
Wat je echter vaak ziet, is dat zulke samenstellingen niet aan elkaar, maar los geschreven worden. In het voorbeeld van het wijnglas zal dat niet vaak gebeuren, maar bij complexere samenstellingen gaat het nogal eens fout. Neem bijvoorbeeld de samenstelling rodewijnglazen. Dit zijn glazen die door hun vorm of grootte geschikt zijn voor rode wijn. Rode wijnglazen zijn echter heel wat anders, namelijk wijnglazen die rood van kleur zijn.
Hoe zit het dan met die samenstellingen?
Als je de woorden loskoppelt, zegt het eerste woord iets over het tweede woord in zijn geheel. Denk bijvoorbeeld aan rode auto’s of een groot glas. Dit wordt niet anders als je auto’s of glas vervangt door wijnglazen of wijnglas. Schrijf je woorden als één woord, dan zegt het eerste deel iets over het tweede deel van het woord. Voorbeelden hiervan zijn brandweerauto en vergrootglas, maar ook brandweerautoband, vergrootglaslens, externecommunicatiemiddelen, laagsteprijsgarantie en socialmediamanager.
De aaneengeschreven woorden zien er soms misschien vreemd uit en spellingcontroles geven wel eens aan dat ze fout zijn. Toch is dit de juiste manier om deze woorden te schrijven. Voor de leesbaarheid kun je wel een koppelteken toevoegen, maar je schrijft de woorden nooit los van elkaar. Het is dus socialmedia-expert en niet social media expert.
Rodewijnglazen of rode wijnglazen
Bij twijfel gebruik ik altijd het voorbeeld van de rodewijnglazen. Dit heeft niets te maken met mijn drankvoorkeur (wat ook weer een samenstelling is), maar het is naar mijn idee een handig voorbeeld waarin het verschil heel duidelijk is, ook visueel:
Een zoektocht op internet naar rodewijnglazen levert de volgende verrassende resultaten op:
- Bij 8 van de 10 eerste resultaten staat rode wijnglazen waar rodewijnglazen hoort te staan.
- Google denkt dat ik het niet goed gespeld heb, want bovenaan de zoekresultaten staat: “Bedoelde u rode wijnglazen”.
- Bij één webshop voor wijnglazen kan ik rodewijnglazen voor witte wijn kiezen.
- Een andere soortgelijke webshop kent überhaupt geen rodewijnglazen.
- Een derde vergelijkende webshop geeft de volgende beschrijving van rode wijnglazen: “(…) zijn doorgaans groter en de kelk heeft vaak een grotere, diepere vorm aan de onderkant”. Wat er had moeten staan is dat rode wijnglazen doorgaans rood van kleur zijn.
Ondanks dat op veel websites rodewijnglazen worden aangeboden, worden deze vaak rode wijnglazen genoemd. Er zijn gelukkig wel een paar webshops die het goed begrepen hebben.
Verslaafd aan spaties
Samenstellingen moet je aaneen schrijven. Ondanks deze keiharde regel zie ik steeds vaker samengestelde woorden die los van elkaar worden geschreven. Het lijkt wel alsof een grote meerderheid verslaafd raakt aan spaties tussen de woorden. Ik heb geen uitgebreid onderzoek gedaan naar de redenen hiervoor, maar het is naar mijn idee vooral te wijten aan 3 dingen:
- De verengelsing van het Nederlands, oftewel de Engelse ziekte. De Engelse taal kent geen samenstellingen zoals in de Nederlandse taal. In het Engels worden zulke woorden namelijk altijd los geschreven.
- Zoekmachineoptimalisatie (SEO). Wanneer slechtgespelde woorden ingeburgerd raken, wil je dat bezoekers ook met die woorden jouw website vinden.
- Spellingcontrole. Tekstverwerkingssoftware kent in de regel wel een Nederlands woordenboek, maar veel samenstellingen staan hier niet in.
Rodewijnglazen, geen rode wijnglazen
Ik stoor me eerlijk gezegd aan deze spatieverslaving en sta daarin gelukkig niet alleen. Er is zelfs een website met tal van voorbeelden van verkeerd spatiegebruik: Signalering Onjuist Spatiegebruik. Of het nu bewust is of niet, verkeerd geschreven samenstellingen moet je zoveel mogelijk voorkomen. Het staat slordig en het leidt tot verwarring of humoristische taalkronkels. Voor SEO hoef je het ook niet te doen, want er zijn genoeg creatieve manieren om ervoor te zorgen dat mensen je website toch kunnen vinden. Daarnaast worden zoekmachines steeds slimmer. Bezoekers zoals ik zullen zelfs afhaken als er te veel fouten op je website staan.
Meer weten over samenstellingen?
Twijfel je of je woorden aaneen moet schrijven of los? Denk dan aan het voorbeeld van de rodewijnglazen of neem een kijkje op één van de volgende websites:
Laatste update: 24 mei 2020
erg duidelijk, dank je wel!
Ik wil dus witte rodewijnglazen, ondanks dat de spellingscontrole er een rode kriebel onder zet.
Precies!
Mij maakt het niet zo heel veel uit of het nou aan elkaar geschreven is of dat het los van elkaar geschreven is. zolang ik maar de glazen vind die ik wil. Vorige week heb ik bij […] mijn wijnglazen gekocht. Ik kreeg daar de uitleg over het verschil van wijnglazen: vorm, dikte, glas, enz.
Hallo Bert, bedankt voor je reactie. Verfrissend om te lezen dat niet iedereen zo kritisch naar het taalgebruik kijkt. Fijn dat je in de winkel goed bent geholpen, maar na het lezen van mijn artikel kun je je wellicht voorstellen dat verkeerd taalgebruik kan leiden tot verwarring.
PS: ik heb de naam en link van de winkel verwijderd, want dit is niet de plek om reclame te maken.